Komend jaar gaat de gemeente Amsterdam een nieuwe werkwijze voor de opvang van ongedocumenteerden invoeren. Onderdeel daarvan is het creëren van 500 opvangplekken, op kleinschalige plekken verspreid over de stad. Daarvoor zijn locaties onderzocht op beschikbaarheid en technische haalbaarheid. Bij deze locaties wordt een buurtconsultatie gehouden om van bewoners te horen wat de zorgen, ideeën en wensen zijn. Ruim 100 mensen kwamen dinsdag 21 mei naar de bijeenkomst over de mogelijke opvang van ongeveer 48 ongedocumenteerden in een deel van A Lab aan Overhoeksplein 2 in Amsterdam-Noord.
Wethouder Rutger Groot Wassink opent de avond. Hij vertelt dat er duizenden ongedocumenteerde mensen zijn in Amsterdam. Ruim 400 mensen worden momenteel opgevangen op grootschalige locaties in de stad: 120 mensen in Walborg in stadsdeel Zuid, 150 mensen aan de Derkinderenstraat in stadsdeel Nieuw-West etc. Met de gemeenteraad is afgesproken om 500 opvangplekken gespreid over de stad te realiseren. Mensen worden in deze (kleinere) locaties actief begeleid richting een beter perspectief: een toekomst in Nederland of vrijwillige terugkeer naar het land van herkomst. Hij benadrukt dat het niet aan de gemeente is om deze mensen uit te zetten naar het land van herkomst. De gemeente vindt het humaan om ongedocumenteerden op te vangen. Ook blijkt uit onderzoek dat opvang en begeleiding leidt tot een groter aantal mensen dat terugkeert. In Noord heeft de gemeente de tweede etage van A Lab op het oog, omdat het technisch geschikt is. De wethouder is benieuwd hoe de buurt hierover denkt. Daar wil hij deze avond over in gesprek. Na de informatiebijeenkomst zal het dagelijks bestuur en de stadsdeelcommissie advies uitbrengen aan het college. Daarna zal door het college van B&W een beslissing worden genomen of het pand gebruikt zal worden voor opvang van ongedocumenteerden.
Dagelijks bestuurder Esther Langedijk (stadsdeel Noord) vertelt dat het stadsdeelbestuur ook in Noord ongedocumenteerden wil opvangen. Een aantal panden is technisch geschikt bevonden. Zowel het dagelijks bestuur van het stadsdeel als de stadsdeelcommissie, waarvan enkele leden deze avond aanwezig zijn, geven een advies aan de gemeente. Deze avond hoort zij graag welke zorgen bewoners hebben en wat men belangrijk vindt. Mocht de opvang er komen, dan komt er een begeleidingscommissie, waar ook bewoners en ondernemers uit de buurt plaats in kunnen nemen. Overhoeks noemt de dagelijks bestuurder ‘al goed georganiseerd’. Er bestaat een vergelijkbare commissie voor de ontwikkelingen in het gebied. Gekeken moet worden of er een aparte commissie moet komen of dat aangehaakt kan worden bij de bestaande.
Arjan Spit, programmamanager ongedocumenteerden, vertelt dat het veelal om alleenstaande mensen met een vluchtverleden gaat, die een asielprocedure hebben doorlopen. Ze zijn afkomstig uit Afrikaanse landen en het Midden-Oosten. Het gaat niet om asielzoekers uit veilige landen, die laatst negatief in het nieuws waren. Bij de opvang van de huidige 400 is de verdeling 85% man – 15% vrouw. Hoe deze verdeling op de opvanglocatie in A-lab zal zijn, is nog niet bekend.
De mensen worden maximaal anderhalf jaar opgevangen en werken in die periode onder begeleiding aan perspectief. De locatie zelf zal voor meer jaren worden ingezet als opvang. Organisaties als het Leger des Heils of HVO Querido verzorgen de woonbegeleiding. Deze is niet 24 uur per dag, maar in het begin wel intensief. De mensen zullen zelfstandig het huishouden runnen (met 50 euro leefgeld per week per persoon) en voorzieningen als keuken en badkamer delen. Er is 24 uur per dag een noodnummer te bereiken als achtervang. Als het gaat om een kwetsbare groep mensen met medische en/of psychische problemen, komt er wel 24 uur per dag begeleiding en toezicht. Mensen krijgen een activiteitenaanbod op verschillende plekken in de stad. Mogelijk zijn ze ook in de buurt actief bij activiteiten. De locatie zal worden verbouwd voor opvang. Hiervoor is waarschijnlijk een afwijking van het bestemmingsplan nodig. Alles bij elkaar zal de opvang, als die hier komt, in de loop van 2020 opengaan.
Waar verblijven mensen nu?
Een bewoner wil weten waarom het allemaal zo lang duurt en waar deze mensen nu verblijven.
Reactie wethouder
Een deel van deze 500 zit nu al in een opvang, maar zonder dat er actief met hen gekeken wordt naar een oplossing. In Groningen is bij een vergelijkbare opvang gebleken dat als je met deze mensen aan de slag gaat en duidelijk krijgt of er juridisch perspectief is of niet, dat de beste garantie is om mensen in beweging te krijgen. Dit proces heeft tijd nodig; daar wordt anderhalf jaar voor gegeven.
A Lab
Een bewoner wil weten hoe het overleg met mensen van A Lab is verlopen. Ze noemt A Lab een aanwinst voor de buurt. Wat gebeurt er met de mensen die weg moeten als er opvang komt? Ook wil ze weten of er overleg met het hostel, ClinkNOORD, naast A Lab is geweest. Een man die in A Lab werkt, denkt niet dat er een vergelijkbare plek bestaat. Hij wil weten waarom A Lab zo geschikt is voor opvang van ongedocumenteerden. De eigenaar van ClinkNOORD maakt zich zorgen over het voortbestaan van A Lab. Bij inkrimping met 25% is het de vraag of het bedrijf overleeft. A Lab heeft aandacht voor talent en ontwikkeling en het verbaast hem dat de gemeente het risico neemt dat A Lab omvalt. En als dat gebeurt, wil hij weten of er meer ongedocumenteerden zullen worden ondergebracht in het pand. Ook het gebied als geheel vindt hij ongeschikt. De enige uitvalsbasis zal het Overhoeksplein zijn, waar de mensen uit de opvang kunnen toekijken naar de vele toeristen die geld uitgeven. Dat lijkt hem voor de ongedocumenteerde mensen geen fijne omgeving, omdat zij zelf weinig te besteden hebben. Een ondernemer geeft aan dat het belangrijk is dat de stad opvang biedt. Als pionierende ondernemer ziet hij dat de buurt al diverse overlast ervaart; denk aan bouwprojecten die stil liggen en het opstarten van het gebiedsbeheer. Een opvang voor ongedocumenteerden is te realiseren, maar het is jammer als dit ten koste gaat van A Lab, een community van bedrijven die heel innovatief bezig zijn. Dit voelt als een geforceerde ingreep waarbij de dynamiek in het gebied in de waagschaal wordt gesteld. Hij vraagt zich af hoe men dit praktisch zal aanpakken en hoopt dat men niet lichtzinnig over beheer en begeleiding denkt als er opvang komt. Hij wil weten hoe de gemeente de levensvatbaarheid van A Lab kan garanderen. Een huurder van A Lab geeft aan dat na jaren van inspanningen pas dit jaar bekend is dat A Lab mag blijven. Dat een deel nu toch mogelijk anders wordt ingezet, verbaast hem. Hij denkt dat met betrekking tot de financiële haalbaarheid het beter is naar andere locaties te kijken. Een bewoner die veel met jonge bedrijven en starters werkt, vertelt dat Amsterdam voor een groot deel leeft van zelfstandig ondernemerschap. Hij vindt het onbegrijpelijk dat, hoewel er een oplossing moet komen voor de ongedocumenteerden, ondernemerschap en werkgelegenheid niet worden meegenomen in de afweging bij deze locatie.
Reactie wethouder
Als de opvang er komt, zal A Lab 25% van het pand moeten afstaan. Er wordt gekeken of de mensen die hierdoor wegmoeten een vergelijkbare plek elders kunnen krijgen. Met het hostel is nog geen overleg geweest. Eerst worden bewoners bevraagd, daarna wordt er met andere partijen in de omgeving van het pand gesproken. De wethouder betreurt het dat er mogelijk mensen hun werkplek kwijtraken. De opdracht van de gemeenteraad is om 500 ongedocumenteerde mensen op te vangen. Men heeft gekeken welk gemeentelijk vastgoed beschikbaar is (te maken). Het college van B&W weegt de verschillende belangen af, waarbij men vooral ook wil dat de locaties over de stad worden verspreid. Elke buurt moet bijdragen aan de grote opgave waar de stad voor staat. Werkgelegenheid is belangrijk. De gemeente moet echter een bredere afweging maken. Ook is er een gebrek aan geschikte locaties voor opvang. De vraag is niet of het een geschikte locatie is, maar of het een ongeschikte locatie is. En dat laatst is niet zo. Bij de huidige opvanglocaties ziet de wethouder dat de ongedocumenteerde mensen goed om kunnen gaan met een omgeving waarin mensen met geld
vertoeven. Ook ziet hij mooie, nieuwe verbanden ontstaan tussen mensen en de buurt. Het is niet de bedoeling dat A Lab zal verdwijnen. Hij onderschrijft het belang van A Lab voor de buurt en voor de stad. Meer ongedocumenteerde mensen dan de genoemde 48 zullen er niet komen. Over de praktische gang van zaken kan de wethouder het volgende aangeven: er zal een aparte ingang voor de opvang komen. Wat betreft het afstaan van een deel van A Lab, deelt hij zijn ervaring uit de Derkinderenstraat, waar broedplaats Lola Luid een deel van haar locatie heeft afgestaan voor opvang. Samen met de creatieve ondernemers daar is gekeken hoe de belangrijke functie voor de buurt kan worden behouden, terwijl er tegelijkertijd opvang is gekomen. Hij is trots op hoe dat is gegaan en denkt dat het mogelijk is dit hier ook op een zorgvuldige manier te doen.
Reactie dagelijks bestuurder stadsdeel Noord
A Lab is een geweldig initiatief. Er zijn al gesprekken over de toekomst, mocht de opvang er komen.
Andere locaties
Een bewoner wil weten of A Lab de enige mogelijke locatie is waar ongedocumenteerden kunnen worden opgevangen.
Reactie wethouder
Dit is de elfde bijeenkomst in de stad. In Noord heeft de gemeente drie locaties op het oog. Meer panden worden onderzocht. Een besluit wordt genomen op basis van de staat van het pand en de kosten voor de verbouwing, draagkracht van de buurt, reacties van omwonenden en advies van het stadsdeel, het aantal opvangplekken dat gerealiseerd kan worden, en spreiding over de stad. De wethouder staat open voor suggesties voor andere locaties.
Veiligheid en overlast
Een bewoner geeft aan de nieuwe bewoners niet te willen veroordelen en dat hij zich ongemakkelijk voelt bij zijn vraag. Hij maakt zich zorgen over de veiligheid. Hij vraag of er extra politietoezicht zal zijn en of je incidenten direct kan melden. Een andere bewoner vlakbij de locatie vindt het een kwetsbare plek. Veel toeristen met geld en jetlag vanaf de pont in combinatie met mensen met weinig leefgeld. Hij wil het advies van de politie weten. Een bewoner van de Van der Pekbuurt vertelt over overlast in haar buurt; een overval, een ingeslagen autoruit en onrust in en rondom het park. Ze vindt het geen veilig idee als haar dochter gaat stappen terwijl er een opvang met 85% mannelijke ongedocumenteerden in de buurt is. Ook wordt er gevraagd wat er gebeurt met mensen in de opvang die een strafbaar feit plegen en of er een risicoanalyse wordt gemaakt.
Reactie wethouder
De wethouder begrijpt de zorgen van de buurt. Hij stelt voorop dat er op de huidige locaties geen incidenten zijn gemeld. Er zullen uiteraard maatregelen genomen worden, er zullen huisregels zijn en er is 24 uur per dag een nummer bereikbaar. Bij elke locatie waar opvang komt, wordt naast de oprichting van een begeleidingscommissie gekeken welke specifieke risico’s er zijn en welke aanvullende maatregelen nodig zijn. Het gaat om mensen die lang in moeilijke omstandigheden hebben geleefd en die uitkijken naar opvang. Ze hebben veel te verliezen. De wethouder denkt niet dat zij nu opeens aan de verleidingen van de stad ten onder zullen gaan. Vanzelfsprekend wordt het advies van de politie hierover meegenomen. Na een strafbaar feit is er geen plek meer voor de dader in de opvang. De gemeente gaat niet over uitzetting, dat is de verantwoordelijkheid van het Rijk.
Begeleidingscommissie
Een bewoner adviseert om niet gebruik te maken van de bestaande begeleidingscommissie, maar een aparte begeleidingscommissie rondom de opvang aan te stellen.
Reactie dagelijks bestuurder stadsdeel Noord
De stadsdeelbestuurder vindt dit een goede suggestie. Mensen kunnen vanavond al aangeven als ze mee willen denken in de begeleidingscommissie.
Wijkvereniging
De wijkvereniging (400 leden) heeft een onderzoek gedaan. Er zijn bij hen zowel positieve als kritische geluiden binnengekomen. Een vertegenwoordiger van de vereniging heeft een aantal kritische vragen verzameld en wil deze namens de wijkvereniging stellen. Een van de vragen is of er een beheersplan komt. Een oudere bewoner heeft een onveilig gevoel bij het idee van een grote groep alleenstaande mannen in de wijk. Diverse bewoners vragen zich af of men rekening houdt met de belangrijke functie die A Lab heeft in Noord.
Reactie wethouder
Als de opvang hier komt, komt er een beheersplan. Daarvoor gaat de gemeente met bewoners en stakeholders in de buurt in gesprek om te kijken welke locatie-specifieke maatregelen er genomen moeten worden. De zorg van de oudere kan hij niet wegnemen; wel kunnen er maatregelen genomen worden. Wat betreft A Lab herhaalt de wethouder de kwestie van belangenafweging. Men is met A Lab in gesprek om te kijken wat gedaan moet worden om de genoemde functie te behouden. Hij onderschrijft dat A Lab een toegevoegde waarde voor Noord en de hele stad heeft.
Uitgeprocedeerd
Een bewoner uit de Van der Pekbuurt maakt zich zorgen. In zijn buurt zijn in het verleden veel inbraken gepleegd, helaas met name door mensen van Noord-Afrikaanse afkomst. Hij denkt dat met de komst van de ongedocumenteerden de problemen terug zullen komen, omdat deze mensen niet willen vertrekken of werken aan hun toekomst. Hij vraagt zich af wat ‘uitgeprocedeerd’ dan eigenlijk betekent en vindt het geestelijke mishandeling om mensen een perspectief te bieden dat je niet kunt waarmaken. Ook komt er een vraag over wat er gebeurt als er na anderhalf jaar opvang geen uitkomst is geboden aan iemand.
Reactie wethouder
Volgens de Europese wet kan men na afwijzing van een asielverzoek opnieuw een asielaanvraag doen. Soms kunnen mensen niet terug naar hun land van herkomst om praktische redenen. Zo zijn er landen die mensen niet terugnemen of waar de staatsstructuur uit elkaar is gevallen, zoals in Soedan. Uit onderzoek blijkt dat als je mensen begeleidt, de kans groter is dat ze terugkeren of in een ander perspectief krijgen. Na anderhalf jaar eindigt de opvang. Mensen voor wie geen perspectief is bereikt gaan dan naar de Rijksopvang of maken de keuze voor een bestaan op straat. Mensen worden anderhalf jaar begeleid. Als iemand niet mee wil werken, zal de opvangplek gaan naar iemand die wel begeleid wil worden. Met deze opvang wil men de uitzichtloosheid doorbreken en actief aan de toekomst werken.
Samenstelling groep
Er komt een vraag over de samenstelling van de groep in de opvang. Kan het bij elkaar plaatsen van mensen van verschillende landen geen onrust veroorzaken? Misschien is het beter mensen van één, twee of maximaal drie verschillende landen samen te laten wonen.
Reactie programmamanager
Het Leger des Heils en HVO Querido hebben goede ervaring met gemengde groepen. Mocht er iets niet goed gaan, dan zal men ingrijpen.
24-uursvergunning
Een bewoner hoopt dat in 2020, als we 75 jaar vrijheid vieren, al deze mensen opvang hebben. Hij wil weten of de criteria die indertijd voor de 24 uursvergunningen zijn vastgesteld ook voor de elf locaties bestaan en zo ja, welke dat zijn.
Reactie wethouder
Toen werd met andere criteria dan bij deze opvang gewerkt. Nu gaat het om financiële haalbaarheid, spreiding over de stad, of het opgeteld 500 plekken zijn en of de buurt dit kan dragen.
50 euro per week
Een bewoner uit de Van der Pekbuurt vertelt dat veel bewoners in de buurt van 50 euro per week leven. Men helpt elkaar en is overdag actief in de buurt. Wat doen deze 48 mensen, wil ze weten. Gaan ze integreren?
Reactie wethouder
In de ideale situatie maken de 48 ongedocumenteerden zich ook nuttig in de buurt. Die ervaring is er op andere locaties.
Straatverlichting en handhaving
Een bewoner geeft aan dat het deze avond barst van de goede bedoelingen en geruststellingen, alsof er geen risico aan opvang in de buurt zit. Het gebouw is bouwtechnisch niet geschikt en moet worden aangepast, stelt hij. Een groep veelal alleenstaande mannen verhoogt het risico op criminaliteit. Het is nu al onveilig in de buurt. Als men ’s avonds van de pont afkomt, is het donker omdat straatverlichting ontbreekt. Een andere bewoner is blij dat de gemeente iets voor de ongedocumenteerde mensen doet. Ook snapt hij het gevoel van bewoners uit de Van der Pekbuurt. Hij biedt aan zich in te zetten voor de groep ongedocumenteerden. Hij wil weten of er mensen met 1F-status (verdacht van een ernstig misdrijf in eigen land) tussen zitten. Zijn ervaring is dat er bij meldingen niet gehandhaafd wordt. Handhaving is volgens hem landelijk een probleem. Hij zou willen dat de mensen in de opvang begeleiding krijgen bij het vinden van een werkplek.
Reactie dagelijks bestuurder stadsdeel Noord
Er zal een oplossing komen voor de donkere omgeving. Ze wil graag verder in gesprek over de ervaringen met handhaving in de buurt.
Reactie wethouder
Het gebouw is geschikt en zal bij opvang worden aangepast. Mensen met een 1F-status komen niet in aanmerking voor opvang. Handhaving is een probleem, daarin wil de gemeente meer investeren. Hij begrijpt de zorgen rondom deze groep en de locatie, ongeacht of die wel of niet terecht zijn. Samen met de buurt zal hij daarom kijken welke maatregelen specifiek nodig zijn als de opvang hier komt. Rust in de buurt is wat iedereen wil.
Reactie programmamanager
Er zullen duidelijke regels komen, ook voor de omgeving. Zo zal onder andere worden aangegeven waar men niet mag rondhangen. Rondom huidige locaties wordt nauwelijks overlast gemeld. Natuurlijk kunnen alle zorgen nu niet worden weggenomen.
Woningnood
Een buurtbewoner geeft aan dat ongedocumenteerde mensen andere normen en waarden hebben, vooral richting vrouwen. Ze vraagt zich af waarom een A-locatie in de stad hiervoor in aanmerking komt, terwijl de grond in de stad al zo duur is en men de stad uittrekt. De ongedocumenteerden kunnen ook aan de rand van de stad opgevangen worden, stelt zij. Een bewoner geeft aan dat het lijkt alsof ongedocumenteerden belangrijker zijn voor de gemeente dan buurtbewoners.
Reactie wethouder
De ongedocumenteerde mensen zijn nu al in de stad. De wethouder vindt het beter en menselijker om mensen in de stad op te vangen. Ook A-locaties komen in aanmerking voor deze opgave. De wethouder benadrukt dat het niet om een woning, maar om maatschappelijke opvang gaat. Het stadsdeelbestuur investeert fors in betaalbare woningen. Amsterdam is een inclusieve, solidaire stad waar men zich bekommert om de meest kwetsbare groepen.
Vervolg
Voor de zomer volgt een gemeentelijk besluit door het college van B&W. Daarover worden de bewoners geïnformeerd. Als de locatie aan het Overhoeksplein ingezet wordt voor opvang, zullen bewoners vanaf het begin worden betrokken bij de uitvoering, onder andere in de vorm van een begeleidingscommissie. Heeft u vragen of wilt u zich alvast aanmelden hiervoor, dan kunt u een email sturen naar ongedocumenteerden@amsterdam.nl